Er is leven na verlichting

Ontwaken maakt een einde aan ieder zoeken – want wat hier is hoeft niet gezocht te worden. Maar het is daarom nog niet het einde van iedere ontwikkeling of verandering, want leven en manifestatie gaan wel gewoon door. En ook vergissingen en misstappen blijven daarom mogelijk. Zoeken is na het ontwaken overbodig geworden omdat het altijd aanwezige er nooit niet is. Zoeken impliceert een ontbreken van iets, en één aspect van verlichting is nu juist de constante ervaring dat er nooit iets mist, dat alles volledig en compleet is zoals het zich manifesteert.

Dat betekent overigens niet dat alles ook “altijd okay” is. Acceptatie van wat is kan ook inhouden dat een reactie van woede over onrechtvaardigheid, of weerzin tegen misbruik, of geschokt zijn door beelden van geweld ook aanvaard kan worden als een deel van het geheel zoals het zich op dat moment manifesteert. Verlichting hoeft er niet toe te leiden dat je altijd vaag glimlachend alles wel goed vindt. Boosheid en verdriet zijn niet ineens onmogelijke gevoelens geworden, omdat je “boven alles” staat.

Na het ontwaken komt er namelijk niet opeens een einde aan veranderingen en ontwikkelingen, noch is dit het einde van individuele voorkeuren en gewoontes. Zowel persoonlijke, inter-persoonlijke als spirituele ontwikkeling kan daarom nog steeds plaatsvinden. Het is ook geen pakket waarbij perfectie voor de persoon op elk gebied wordt bijgeleverd. Ongeboren open gewaarzijn is perfect; dat zien is daarmee zien – maar wie het als persoonlijk claimt heeft het niet begrepen.

Ook nadat alles wordt herkend als expressie van bewustzijn in bewustzijn blijven fenomenen zich manifesteren – het leven gaat door – en er kunnen dus ook allerlei oude gewoontes, waaronder zelfzuchtige of verkrampte, weer de kop opsteken. Dat is op zich niet erger dan het zien verschijnen en verdwijnen van vriendelijkheid of vrolijkheid. Bewustzijn heeft geen voorkeuren – die behoren tot de wereld van het gemanifesteerde. Maar aan de andere kant is het toch een beetje gênant als je enerzijds weet dat je ten diepste open beschikbaarheid bent, en anderzijds keer op keer geconfronteerd wordt met zelfgerichte motivaties en heimelijke agenda’s.

Vrij worden van de neiging om egoïstische of zelfzuchtige redeneringen op te volgen is in principe wel een stuk gemakkelijker geworden. Het is namelijk overduidelijk te voelen als je in een kramp schiet. (Voor de fundi’s: als een kramp zich manifesteert). Het verschil met open aanwezig zijn is behoorlijk groot, en daarom is het ook moeiteloos te herkennen als een afsluiten van het direct leven vanuit de Bron. En het is ook net zo gemakkelijk om het te doen oplossen; laat het opkomen, laat het zijn, laat het gaan.

Als het goed is pluk je nu de vruchten van jarenlange meditatie beoefening en raak je niet langer verstrikt in de kromme redeneringen van zelfgerichtheid en egoïsme.
Je kunt ook nog steeds leren door te luisteren naar wat anderen te zeggen hebben. Het hart kan altijd weer verder open, liefde kan altijd nog dieper. En hoe mooi het ideaal van mededogen voor alle levende wezens ook is, het is toch zeker geen slecht idee om na te gaan of de mensen met wie je dagelijks te maken hebt ook kunnen voelen en ervaren dat je liefdevoller bent geworden. Dagelijks blijven mediteren kan nog steeds helpen om de stilte uit de Bron door te laten klinken in alles wat je zegt en doet.

Claimen dat er geen enkele discipline meer nodig is “nu het doel bereikt is” kan gemakkelijk een subtiele vorm van zelfbedrog zijn. Het is ook in tegenspraak met alle belangrijke tradities op dit gebied die over het algemeen nog een heel programma voor na de verlichting  klaar hebben staan. Ook Zen meesters mediteren nog steeds, want Zen mind, beginners mind.

Verlichting is bovendien ook geen doel dat bereikt kan worden – dat zou het in de tijd plaatsen, afhankelijk maken van persoonlijke inspanning, een verdeling tussen “have’s and have-nots” mogelijk maken,  en er een statische eigenschap van maken die  - eenmaal verworven –  altijd deel mag uitmaken van je persoonlijk curriculum.

Hoe vreemd het misschien ook klinkt, inzichten en realisaties die een gevolg zijn van verlichting kunnen nog steeds door het altijd goocheme ego weer geclaimd worden en voor eigen zelfzuchtige redenen worden ingezet. Het ego is soms net als een draak; als je er één kop van afslaat komen er drie voor terug in de plaats.

Een volledig verdwijnen van het ego is heel inspirerend en die beroemde foto van Ramana is een mooi voorbeeld van hoe dat er uit kan zien. Er bestaat zoiets als zeer diepe realisatie waarbij de geest volledig wordt geabsorbeerd door het Hart. Alles wordt diepe stilte, en er is alleen nog liefde en stralend aanwezig zijn. Het zijn degenen die als heiligen worden beschouwd en die velen naar zich toe trekken om hen te laten baden in onvoorwaardelijke liefde en aanvaarding. Zij spreken vooral door stilte en liefde.

Maar verlichting leidt zeker niet in alle gevallen tot volledige en onherroepelijke verdwijning van de persoonlijkheid in de ongemanifesteerde Ongrond.

 
De mogelijkheid tot zelfzuchtigheid blijft in veel gevallen wel bestaan, ook al wordt die lang niet altijd werkelijkheid. Als alle toeters en bellen van het ontwaken zijn verstomd komt het normale leven op een gegeven moment toch weer op gang. En daarmee ook weer ontmoetingen met andere mensen die vaak volledig met hun eigen levensverhaal geïdentificeerd zijn en helemaal opgaan in hun rol. Die zullen ook die identificatie op jou projecteren en daarmee je “uitnodigen” om ook opnieuw in de identificatie te stappen. Beschouw het maar als een test voor de diepte van je realisatie.

Want er kunnen daardoor nog allerlei vormen van denken, voelen en gedrag zichtbaar worden die voortkomen uit een niet volledig getranscendeerd ego – denk aan gevallen van seksuele relaties met leerlingen, machtsmisbruik, financiële manipulatie, beledigde reacties na kritiek, gedoe met scheidingen, mot met je moeder omdat ze het niet met je carrière keuze als guru eens is.

Nu kan het soms heel verleidelijk zijn om met een eigenlijk verbaal trucje alle uitingen van egoïstisch of laakbaar gedrag weg te wuiven door te beweren dat bijvoorbeeld hebzucht wel opkomt maar door “niemand” ervaren wordt. Wat persoonlijk is wordt in onpersoonlijke termen beschreven (als een manifestatie in bewustzijn bijvoorbeeld,of als voortkomend uit niet-zelf) en zo wordt getracht de schijn van niet-betrokkenheid op te houden.

Dat is natuurlijk quatsch. Je bent zowel voor als na het ontwaken verantwoordelijk voor wat je doet en zegt. Het perspectief mag dan wel grondig en onomkeerbaar zijn veranderd, dat betekent nog niet dat al jouw uitingen nu plotseling van bijna goddelijke oorsprong zijn. Of geen gevolgen voor anderen hebben.

Verlichting leidt geenszins automatisch tot zoiets als persoonlijke perfectie – toch al een term waarbij je je eigenlijk niet echt iets kunt voorstellen, want wat de één geweldig vindt zal een ander maar so so vinden.

Het is misschien beter om verlichting of niet-duaal bewustzijn te zien als een tussenfase naar volledige en perfecte realisatie. Wie de top van de berg heeft bereikt kan nu ook het landschap achter de berg zien. Toen er nog geklommen werd was dat nog niet zichtbaar, maar nu ligt dat open voor bewondering en daarna exploratie. De reis is nooit ten einde.

Want het hart kan altijd weer verder geopend worden, de inzichten kunnen altijd wijder en dieper, integriteit kan door elke ontmoeting  opnieuw getest worden, en er zullen altijd weer andere mensen zijn wiens lijden ons mededogen nodig heeft. Oneindigheid is nooit af en daarom is volledige en perfecte realisatie een inspirerend ideaal wat richting kan geven, maar het zal zelden werkelijk bereikt worden. En als dat zo is is er ook niemand meer om dat te claimen.

(In dit verband is het ook wel verhelderend om bijvoorbeeld te kijken naar de vele misstanden die zich in allerlei spirituele kringen hebben voorgedaan: Google maar eens “Spiritual teachers” en “abuse of power” en er gaat een hele wereld open: het gaat nogal eens mis. Het gaat vaak ook goed natuurlijk.

En ik vermoed dat ook niet alles was indertijd in de Zenkloosters plaatsvond de goedkeuring van Amnesty International zou krijgen).

Gebruik en vertrouw je onderscheidingsvermogen – niet alles wat onprettig voelt moet je vermijden, niet alles wat goed voelt moet je vertrouwen, niet alles wat de leraar zegt is waar of goed voor jou.