Ontwaken en verlichting

Als de geest tot rust is gekomen

Is ook de wereld tot rust gekomen.

Niets is reëel, niets is onwerkelijk.

Hou niet vast aan de realiteit

Blijf niet steken in de Leegte.

Je bent heilig noch wijs

Gewoon iemand die klaar is met zijn werk.

 

Ontwaken is het plotseling of geleidelijk wegvallen van het zelfbesef als centrum van

het bestaan. In plaats van een ik-gevoel of een zelf is er nu een bewuste open

heldere leegte die alles moeiteloos en als vanzelfsprekend waarneemt.  Er heeft zich

een radicale en onomkeerbare verschuiving in het bewustzijn voorgedaan.

 

Het ontbreken van een persoonlijk centrum gaat samen met het ervaren van meer

diepte en eenvoud. Het is alsof men een waarheid en realiteit heeft gevonden die

volkomen onbetwijfelbaar en niet afhankelijk van interpretatie of zienswijze is. Dat

zou alleen mogelijk zijn als er afstand of verschil is, maar elk gevoel van scheiding is

weggevallen. Wat is ziet zichzelf hier en nu, en tegelijkertijd overal en altijd.

 

Het ontbrekende zelfbesef wordt alleen in het begin opmerkzaam gevonden, maar

went snel; zoals het afdoen van een zware rugzak even een gevoel van verlichting

geeft, maar na een tijdje volkomen normaal is geworden. Het ik-gevoel lost op, de

herinnering daaraan vervaagt en alleen het Ene zonder tweede is nog, en bleek er

altijd al te zijn.

 

Dit ontwaken kan iets zijn wat al langere tijd doelbewust nagestreefd werd, maar het

kan ook gebeuren dat dit iemand onverwachts en ongezocht overkomt.

Ontwaken kan tijdelijk zijn en heeft dan vaak het karakter van een piekervaring; een

indrukwekkende episode in iemands leven waarbij er een kortere of langere ervaring

is van de onderliggende eenheid. Er is dan ook meestal het verlangen om dat

nogmaals mee te maken, maar ook het pijnlijke besef dat dat niet gemakkelijk te

herhalen valt. Het is alsof men even heeft mogen ervaren hoe het is om zonder

centrum te leven, maar dan weer terug keert naar het “gewone leven”. Het leven met

en vanuit een zelfbesef.

 

Bij ons dagelijks functioneren gaat de meeste aandacht naar datgene wat we aan het

doen zijn, met wie we contact hebben, of wat we op dat moment denken, voelen of

willen. Die mogelijkheid blijft ook na het ontwaken bestaan, en er blijft ook nog wel

een vorm van zelfbesef beschikbaar – het is niet vernietigd – maar men valt er niet

langer mee samen. Het is naar de achtergrond verdwenen en komt alleen nog terug

als dat functioneel is. Het eist geen aandacht meer op als dat niet nodig is. Het

verschijnen en verdwijnen daarvan wordt gezien door iets wat nooit komt en gaat. En

veel vaker rust de aandacht gewoon in het moeiteloze en ontspannen aanwezig zijn

met wat is.

 

Omdat het zelfbesef niet is vernietigd maar overstegen kun je nog steeds reageren

als iemand je naam noemt, weet je nog steeds wie je vrienden zijn, en weet je dat als

hij honger heeft jij niet hoeft te gaan eten.  Alles blijft intact, maar heeft wel een

nieuwe lichtheid gekregen. Het is alsof alles open is gegaan, zonder zijn eigen

karakter te hebben verloren.

 

Als het ontwaken van open helderheid onomkeerbaar is geworden noemen we dat

verlichting.

 

Verlichting is datgene wat na het ontwaken ontdekt wordt. Het is een staat van zijn

die vooraf gaat, of voorwaarde is voor het vermogen om wat dan ook te ervaren, te

denken of te voelen. Het was altijd al het geval, maar pas door het ontwaken is dit

duidelijk geworden. Verlichting is dus ook geen verworvenheid of eigenschap, maar

de realisatie dat er iets volkomen vanzelfsprekend tot nu toe over het hoofd werd

gezien.

 

In mensen is het vermogen aanwezig om zich bewust te worden van het eigen

bewustzijn en daarom beschikt iedereen ook over de mogelijkheid tot ontwaken. Het

laat zien dat alles een uitdrukkingsvorm van bewustzijn is; elk fenomeen verschijnt,

verblijft en verdwijnt in dat wat veranderlijk en onveranderlijk omvat. De open leegte

van bewustzijn en de wereld van vorm en substantie zijn één geheel.

 

De alledaagse realiteit wordt daarom vaak ervaren als een schitterende dans van

leegte, een spel waarin tegenstellingen elkaar wederzijds oproepen om drama en

vreugde, oorlog en vrede, angst en liefde mogelijk te maken.

 

Verlichting is omringd door mythologie en fantasie. Er worden aan mensen die dit

deelachtig zijn geworden allerlei bijzondere eigenschappen toegekend of er wordt

van hen verwacht dat ze op allerlei vragen antwoord kunnen geven. Het is daarom

ook nuttig om een deel van de bestaande misverstanden te bespreken en duidelijk

aan te geven wat feit en fictie is.

 

Aan de andere kant is het wel zo dat de gevolgen of effecten van verlichting velerlei

(kunnen) zijn en dat die ook aantrekkelijk kunnen klinken (niet voor iedereen

overigens) – behalve helderheid en zekerheid ook bijvoorbeeld gelijkmoedigheid en

geduld, een altijd aanwezig geluksgevoel, openheid en veelal onbekommerd zijn,

ontspanning en moeiteloze authenticiteit.

 

De mensen die het meest bekend zijn geworden omdat ze spreken over wat zij

hebben gerealiseerd zijn in sommige gevallen charismatische persoonlijkheidheden,

wat gemakkelijk tot de conclusie kan leiden dat dit een gevolg is van verlichting en er

dus ook deel van uit maakt. Maar dat is niet zo. Ook hele gewone mensen in

alledaagse levens kan dit gebeuren en velen van hen blijven onbekend omdat ze niet

een website openen, een boek schrijven of bijeenkomsten voor zoekers gaan

organiseren. Alledaagse verlichting zou wel eens vele malen meer kunnen

voorkomen dan gedacht, en er zijn ook redenen om aan te nemen dat er

tegenwoordig steeds meer en steeds vaker mensen zijn die ontdekken dat open

bewustzijn en niet een verzameling overtuigingen en gewoontes hun ware identiteit

vormt.

 

De aard van verlichting kan lastig zijn om onder woorden te brengen, maar

onmogelijk is het niet. Toch is het daarmee tegelijkertijd weer tussen de vingers door

geslipt, want door het te objectiveren en beschrijven lijkt het iets te zijn wat je kunt

kennen en bereiken, maar het is juist datgene wat iedere staat van zijn kent en

daarin aanwezig is. Het is het ultieme Subject – dat wat jij en ik ten diepste zijn –

maar het is ook wat ieder afzonderlijk object zijn realiteit geeft – het is het universum

zelf. Toch wordt het nergens door beperkt of gedefinieerd want het is de altijd

onkenbare ongrond aller dingen. Het is zowel mysterie als het gewone alledaagse.

 

Diepe en totale stilte is misschien wel het meest kenmerkende van verlichting. Maar

ja, daarmee vul je natuurlijk geen website.

 

Daarom ook maar deze disclaimer: niets van wat hier geschreven staat is waar. Het

is hoogstens een wat onbeholpen verwijzing naar dat wat je nooit kunt kennen maar

altijd bent. Maar zoals je niet ergens komt door alleen maar naar de kaart te kijken,

zo zullen de woorden die hier geschreven staan je niet verder kunnen helpen tenzij

ze je zelf realiseert. Beschouw het als de maan die naar een vinger wijst, de oceaan

in een druppel, de zon die de wolk verduistert, kinderen vrolijk dansend op het strand .